Tiến sĩ Sử học Bùi Trân Phượng: Học để làm gì? Bản chất sự học là đây!

Chủ đề chính: Bài phỏng vấn xoay quanh câu chuyện học tập của Tiến sĩ Bùi Trân Phượng từ thời thơ ấu cho đến khi trở thành nhà giáo, qua đó làm sáng tỏ bản chất đích thực của việc học.

Những ý tưởng và sự kiện quan trọng:

1. Môi trường học tập thuận lợi:

Cô Phượng cho rằng mình may mắn được sinh ra trong môi trường gia đình, nhà trường và xã hội thuận lợi cho việc học.

Gia đình: tuy không phải gia đình khoa bảng nhưng có truyền thống hiếu học. Cô kể về câu chuyện ông nội học nghề thuốc Bắc, bà nội miệt mài học chữ và niềm say mê đọc sách của người dân quê.

Nhà trường: được học ở những ngôi trường tốt, có phương pháp giáo dục khai phóng, đề cao tự do tư tưởng và phát triển tư duy cá nhân. Cô so sánh sự khác biệt trong cách dạy và học giữa trường Việt và trường Pháp.

Xã hội: cô cho rằng xã hội trước năm 1975, dù có những bất cập về chính trị, nhưng vẫn là môi trường tốt cho việc học so với thời kỳ sau đó.

2. Bản chất của việc học:

Cô Phượng khẳng định học là quá trình “vỡ ra” những điều mới mẻ, dù lớn hay nhỏ.

"Học gọi là học được á thì có nghĩa là mình đã vỡ ra một cái gì đó à cái gì đó nó có thể nhỏ nó có thể lớn. Nhưng mà nếu mà không vỡ ra cái gì đó thì mình chưa học được."

Việc học diễn ra mọi lúc mọi nơi, không chỉ trong trường lớp mà còn trong cuộc sống hàng ngày. Cô luôn tâm niệm “học suốt đời”.

"Tôi học như là tôi ăn tôi thở vậy đó, không phải gồng lên không có cái gì gọi là ghê gớm phải cả, học là cái học cái mình chưa biết."

Cô Phượng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tư duy độc lập, phản biện khi tiếp nhận kiến thức. Học không phải là thụ động tiếp thu mà phải biết nghi ngờ, so sánh, đối chiếu.

"Cái gì thầy nói là chuyện thầy nói còn tôi tin hay không là việc của tôi, và tôi tôi đồng ý hay không lại còn là việc khác của tôi nữa chứ."

3. Lời khuyên cho người trẻ:

Cô Phượng cho rằng người trẻ cần hiểu rõ bản chất của việc học, học để phát triển tư duy, để “mở trí khai minh” chứ không phải để nhồi nhét kiến thức.

"Đối với tôi là giáo dục là mở trí Khai Minh, mở ra, đưa Ánh Sáng vào Ừ thì mở ra để cho cái bản thân người đó dùng cái trí suy nghĩ của mình dùng cái óc của mình cái đầu của mình để suy nghĩ."

Tận dụng lợi thế của công nghệ, internet để mở rộng kiến thức, kết nối với thế giới.

Luôn giữ tinh thần tự do, chủ động trong học tập, không ngừng học hỏi, trau dồi bản thân.

4. Niềm vui và hạnh phúc của việc học:

Cuối cùng, cô Phượng chia sẻ niềm vui và hạnh phúc khi được học, được khám phá những điều mới mẻ.

"Học như vậy nó sướng lắm kìa, nó có cái sướng của sự học, cái sướng sướng thực sự, sướng của sự học, sướng vì mình biết được cái mới, ... nhưng mà cái con đường mà đi tìm biết cái mới nó sướng trong bản thân con đường luôn, cho nên thấy vui vẻ và hạnh phúc."

5. Câu Hỏi Thường Gặp về Bản Chất Sự Học

1. Điều gì khiến cô Phượng cho rằng bản thân đã có điều kiện học hành rất tốt?

Cô Phượng cho rằng mình may mắn được học hành tử tế nhờ ba yếu tố:

Môi trường gia đình: Gia đình cô, dù không phải dòng dõi khoa bảng, lại có truyền thống hiếu học. Đặc biệt, câu chuyện về bà nội cô - người phụ nữ ham học, tự học chữ và say mê nghe đọc sách - đã tạo ấn tượng sâu sắc, trở thành tấm gương cho cô noi theo.
Nhà trường: Cô được học tại những ngôi trường tốt, có truyền thống và điều kiện học tập thuận lợi. Cô đặc biệt đề cao môi trường giáo dục trước năm 1975, nơi cô cho rằng tốt hơn rất nhiều so với sau này.
Xã hội: Xã hội trước 1975, dù có nhiều mặt cô không đồng tình, nhưng lại tạo điều kiện thuận lợi cho việc học. Cô nhận thấy lòng ham học hỏi và dân trí thời đó rất cao, minh chứng là việc người dân quê nghèo say mê nghe đọc sách.

2. Theo cô Phượng, môi trường giáo dục trước 1975 có điểm gì khác biệt?

Cô Phượng cho rằng giáo dục phổ thông thời đó thực hiện đúng phương châm khai phóng, đề cao tự do tư duy và phát biểu cá nhân. Cô lấy ví dụ về cách dạy ca dao của cô giáo lớp 6, nơi học sinh được tự do sưu tầm và giải thích ca dao theo ý hiểu của bản thân.

Ngoài ra, giáo dục thời đó chú trọng vào phương pháp học, giúp học sinh “biết cách học” hơn là nhồi nhét kiến thức. Thầy cô khuyến khích học sinh tư duy phản biện, không áp đặt quan điểm cá nhân.

3. Cô Phượng đã trải nghiệm sự tự do tư duy và phát biểu như thế nào khi học trường Pháp?

Trong môi trường giáo dục của trường Pháp, cô Phượng được khuyến khích tự do suy nghĩ và phát biểu. Ví dụ điển hình là qua các bài luận văn, học sinh được tự do trình bày quan điểm cá nhân mà không bị gò bó bởi đáp án hay văn mẫu. Thầy cô đánh giá dựa trên cách tư duy và nội dung bài viết, không áp đặt suy nghĩ của mình lên học sinh.

4. Sự khác biệt trong phương pháp giáo dục đã ảnh hưởng thế nào đến quá trình tự học của cô Phượng?

Cô Phượng cho rằng nền giáo dục khai phóng đã giúp quá trình tự học của cô diễn ra tự nhiên và hiệu quả. Cô coi việc học như ăn, thở, luôn tìm kiếm kiến thức mới và sẵn sàng thay đổi quan điểm khi tiếp nhận thông tin.

Cô cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tư duy phản biện, không tin tuyệt đối vào sách vở hay người dạy, mà luôn đặt câu hỏi và tự mình tìm hiểu.

5. Theo cô Phượng, những người không may mắn được học trong môi trường khai phóng cần làm gì để tự học hiệu quả?

Cô Phượng khuyên những người đang “lạc đường” trong giáo dục cần tìm kiếm “cơ duyên” để “vỡ ra”, hiểu được bản chất của việc học. Cơ duyên này có thể đến từ một người thầy, một cuốn sách hay bất kỳ trải nghiệm nào giúp họ nhận ra giá trị của việc tự do tư duy và học hỏi.

Sau khi “vỡ ra”, người học cần tự mình định hướng, tìm kiếm kiến thức và phương pháp học phù hợp với bản thân.

6. Cô Phượng có cảm nhận gì về cách học của người Việt hiện nay?

Cô Phượng cho rằng người Việt hiện nay có nhiều cơ hội tiếp cận thông tin và kiến thức hơn trước nhờ sự phát triển của công nghệ. Tuy nhiên, nhiều người vẫn chưa hiểu rõ bản chất của việc học, dẫn đến tình trạng học vẹt, sao chép mà thiếu tư duy phản biện.

7. Cô Phượng có lời khuyên nào dành cho các bạn trẻ ngày nay?

Cô Phượng khuyên các bạn trẻ:

Hiểu rõ bản chất của việc học: Học là để phát triển bản thân, mở mang kiến thức và tư duy, chứ không phải để lấy bằng cấp hay sao chép kiến thức.
Tự do tư duy và phản biện: Không tin tuyệt đối vào sách vở hay người dạy, luôn đặt câu hỏi và tự mình tìm hiểu.
Tận dụng cơ hội từ công nghệ: Internet và các công cụ trực tuyến là nguồn tài nguyên vô tận cho việc học, giúp kết nối với thế giới và tiếp cận kiến thức mới.

8. Theo cô Phượng, điều gì khiến việc học trở nên thú vị và hạnh phúc?

Theo cô Phượng, việc học sẽ trở nên thú vị và hạnh phúc khi người học tự do theo đuổi kiến thức, chủ động khám phá và trải nghiệm niềm vui trong quá trình tìm tòi, học hỏi. Sự “vỡ ra” những điều mới mẻ, sự thay đổi nhận thức mang đến cảm giác thỏa mãn và hạnh phúc cho người học.

Kết luận: Bài phỏng vấn là lời chia sẻ chân thành và sâu sắc của Tiến sĩ Bùi Trân Phượng về hành trình học tập của bản thân, qua đó truyền cảm hứng cho người nghe, đặc biệt là thế hệ trẻ, về việc học đúng nghĩa, học để “mở trí”, để sống một cuộc đời tự do và hạnh phúc.