Bẫy Năng Lực Trung Bình

1. Khái niệm “Bẫy thu nhập trung bình” và liên hệ với công việc

Bẫy thu nhập trung bình (middle-income trap) là một thuật ngữ để chỉ các quốc gia sau khi đạt tới một mức độ thu nhập nào đó (theo Ngân Hàng Thế Giới thì là $1,000 - $12,000) thì đi ngang, thậm chí bị tuột lại vì các lợi thế cạnh tranh trước đây (nhân sự rẻ, tài nguyên sẵn có, vị thế địa lý, v.v...) không còn đủ để cạnh tranh trong một sân chơi với các đối thủ cạnh tranh lớn hơn.

Trong công việc cũng có một loại gọi là bẫy năng lực trung bình... mình cũng chả biết có từ này không nhưng mình thấy liên quan và tiện mồm thì mình gọi nó thế thôi.

2. Bẫy năng lực trung bình trong môi trường làm việc

Bẫy năng lực trung bình là khi một số bạn trẻ đi làm được một số năm nhất định (3-5 năm) thì nhờ có năng lực chuyên môn tương đối nên được sếp cân nhắc lên vị trí cao hơn hoặc chuyển qua một công ty khác thì lên vị trí cao hơn, thường là quản lý một team nhỏ hoặc vừa phải.

Lúc này nhiều bạn rơi vào các khó khăn trong vai trò mới:

Không đạt được mục tiêu cho cá nhân và đội ngũ
Nhân sự bên dưới không nghe lời, không nể phục
Không có sự ủng hộ hoặc bị cô lập bởi các teams khác
Sự hài lòng của cấp trên với kết quả công việc bị giảm sút
V.v...

3. Phản ứng thường gặp khi rơi vào bẫy năng lực trung bình

Phản ứng của các bạn khi rơi vào tình trạng này thường là:

Chuyển việc mới, reset game, thử lại nhưng vẫn gặp tình trạng tương tự
Đổ lỗi cho tính chất công việc, cho sếp cũ, cho đồng nghiệp cũ
Tự trách bản thân, tự nhục, tự thất vọng
Mất năng lượng, mất động lực và mất tự tin

4. Nguyên nhân gốc rễ – Tư duy “tưởng mình giỏi”

Có khả năng là các bạn đang bị vướng trong cái bẫy năng lực trung bình của chính bản thân mình.
Một số yếu tố chủ yếu:

Chuyên môn của bạn cũng bình thường nhưng trước đây chỗ cũ mặt bằng năng lực chung thấp nên các bạn tưởng mình xuất sắc
Ngay cả khi chuyên môn của bạn tốt thật sự thì nó cũng chỉ là 1 loại năng lực. Làm quản lý cần nhiều hơn chỉ là chuyện chuyên môn
Thành tựu trước đây có thể đạt được là do đồng đội xuất sắc, sếp hỗ trợ hoặc văn hóa doanh nghiệp thuận lợi
Thành tựu của bạn chưa chắc đã là thành công của công ty (ví dụ chạy được nhiều leads nhưng công ty vẫn thua lỗ)
Trước đây có sếp gánh áp lực nên bạn tập trung chuyên môn, giờ vừa phải lo team vừa chịu áp lực từ trên
Năng lực “chỉ-dùng-một-lần” – chỉ phù hợp ở công ty/ngành hoàn cảnh cũ
Tự làm thì ổn nhưng không giúp được người khác làm, cuối cùng việc gì cũng tự gánh
Kém khả năng nhận thức tình hình chung, kỳ vọng người khác tự chủ mà không thấy yếu tố tác động bên ngoài
V.v...

5. Làm thế nào để thoát khỏi bẫy năng lực trung bình?

Gốc rễ vấn đề: Các năng lực cạnh tranh sẵn có trước đây của bạn đã không còn đủ cạnh tranh. Trong một sân chơi lớn hơn, người tài nhiều, thế hệ trẻ nhanh nhạy, AI thay thế dần kỹ năng lặp lại.

Muốn thoát khỏi bẫy này, bạn cần tư duy mới:

Tự tin phải đi kèm với năng lực tự vấn – biết mình mạnh ở đâu và còn cần học gì
Tự tạo cơ hội cải thiện năng lực: chia sẻ (blog, podcast, TikTok), kết nối người làm khác mảng, làm mentee hoặc mentor
Kiềm chế suy nghĩ phủ định hoàn toàn thành quả đội ngũ trước khi mình đến
Không cần chơi thân nhưng phải là chỗ dựa chuyên môn cho nhân viên
Học cách làm việc và giao tiếp rõ ràng với người khác / team khác
Học cách chịu áp lực và đối diện với áp lực
Bớt lên mạng than, bớt stories bóng gió về công việc
Bớt đi Đà Lạt, tập trung giải quyết vấn đề nội tại
Bớt tự nhục, tự thất vọng – tự vấn xong thì hành động, đừng trốn chạy