Cha mẹ cần có tư duy đón đầu xu hướng giáo dục

Kỳ thi tiếng Anh năm nay và những bất cập trong giáo dục

Đề thi tốt nghiệp THPT môn tiếng Anh vừa rồi có thể nói là khó nhất trong lịch sử kỳ thi này. Các đồng nghiệp của mình những ngày qua đã đề cập nhiều đến tính bất cập của một kỳ thi “2 trong 1”, hay khoảng cách lớn giữa dạy - học - thi trong hệ thống giáo dục Việt. Tất nhiên, chúng ta có quyền kêu than, hy vọng sẽ “thấu trời xanh”. Nhưng giữa bối cảnh chính sách giáo dục đang thay đổi liên xoành xoạch, mình muốn nhấn mạnh rằng phụ huynh cần có tư duy đón đầu xu hướng, để chủ động thay đổi hướng đi cho con bất chấp chính sách có hỗn loạn ra sao.

Chính tôi cũng là nạn nhân của chính sách giáo dục “sớm nắng chiều mưa”

Bản thân mình cũng là người trong cuộc. Mình có con vừa thi chuyển cấp, và là nạn nhân của chính sách giáo dục hỗn loạn. Nếu giống như mọi năm, con mình sẽ được vào thẳng công lập (do có huy chương IMSO, 1 giải thưởng quốc tế được công nhận rộng rãi), thậm chí được vào thẳng 2 trường chuyên của bộ (do là thủ khoa học sinh giỏi thành phố). Nhưng năm nay, tới tháng 3, chính sách tuyển sinh thay đổi 180 độ, nên con phải thi giống như các bạn, trong 1 hoàn cảnh cực kỳ bất lợi là chưa từng đi học thêm toán và văn. Mình cũng phải nín thở chờ kết quả giống các gia đình khác. Vì vậy, mình hoàn toàn thấu hiểu tâm trạng rối bời của các gia đình có con là chuột bạch của những chính sách giáo dục “sớm nắng chiều mưa”.

1. Đọc hiểu được coi trọng trong đề thi tiếng Anh mới

Chúng ta hãy quay lại với đề thi tiếng Anh. Đề thi năm nay không còn phát âm trên giấy nữa. Phần kiến thức ngôn ngữ (ngữ âm, ngữ pháp, từ vựng) giảm xuống đáng kể, kỹ năng đọc hiểu và tư duy logic tăng lên trên 60%. Đây là một tín hiệu tích cực và phù hợp với đề thi quốc tế và xu hướng giáo dục toàn cầu. Các bạn biết không, thông báo tuyển giáo viên của mình luôn có dòng chữ “Đón đầu xu hướng giáo dục cùng TOMO”, vì chương trình mà team mình xây dựng cho các con cũng tập trung vào đọc hiểu và phát triển tư duy bậc cao như vậy. Bởi lẽ, dù đi học hay đi làm, khả năng đọc – hiểu – phân tích thông tin mới chính là kỹ năng học tập suốt đời (lifelong learning). Một người thành công trong công việc không phải là người thuộc nhiều mẫu câu, mà là người có khả năng đọc tài liệu chuyên môn, hiểu báo cáo, phân tích thông tin và đưa ra quyết định. Do đó, nên từ bây giờ, kể cả các con ôn thi chuyên Anh, cũng cần thay đổi suy nghĩ. Đừng coi tiếng Anh là 1 môn học để lấy điểm hay để thi chứng chỉ IELTS nữa. Cần phải coi tiếng Anh là một công cụ học tập và phát triển bản thân quan trọng.

2. Kỹ năng đọc hiểu và tư duy bậc cao – chìa khóa của giáo dục hiện đại

Mức độ khó của phần đọc hiểu cũng khác mọi năm. Các đoạn văn dài hơn, cấu trúc câu phức tạp, từ vựng đậm tính học thuật và báo chí, nhiều câu hỏi suy luận, tóm tắt, hiểu được dụng ý của tác giả. Khi đề thi có sự chênh lệch lớn so với chương trình học của bộ giáo dục, phương án đầu tiên mà các gia đình nghĩ tới là phải bỏ nhiều tiền đi học lò luyện, phải không?! Không hẳn đâu. Trên thực tế, đây là những kỹ năng không dễ có được bằng cách ôn luyện đề, đặc biệt là ôn luyện cấp tốc dưới 1 năm. Mà ngược lại, kỹ năng này có thể được rèn luyện bằng việc đọc rất nhiều và đọc đa dạng trong thời gian dài. Và nếu con được phát triển nền tảng đọc hiểu thực chất, các kỹ năng đó sẽ giúp con không chỉ làm bài tốt, mà còn học tốt ở bậc đại học, đi làm tự tin, và sống trọn vẹn trong một thế giới cần hiểu sâu và tư duy độc lập.

Mình lấy ví dụ 1 bé trong nhóm tự học đọc TOMO - A3K của mình dưới đây. Bé mới lớp 6, làm thử được 5.25, dù chưa phải là 1 học sinh xuất sắc trong nhóm của mình. Trong vòng 6 năm tới, duy trì việc tự học như thế, con chắc chắn sẽ có điểm 9-10. Con sẽ có được tư duy bậc cao do chương trình A3K và các workshop của TOMO tập trung phát triển năng lực đọc hiểu tư duy sâu, ví dụ như kỹ năng Draw Conclusion (Rút ra kết luận) và Compare and Contrast (So sánh - tương phản) mới tổ chức tháng 6 vừa qua, và nhận diện Cause and Effect (Nguyên nhân - kết quả) sắp tới. Con chắc chắn cũng có vốn hiểu biết xã hội cực kỳ rộng, do tuần nào giáo viên TOMO cũng giao cho con 1 chủ đề khác nhau, trải rộng từ chính trị, lịch sử, địa lý cho tới khoa học tự nhiên. Chi phí của việc tự học đọc này rất thấp, đủ để học sinh nông thôn cũng học được.

3. Giá trị bền vững nằm ở tư duy dài hạn và khả năng thích ứng

Giáo dục đang thay đổi chóng mặt, kể cả tích cực và tiêu cực. Sách giáo khoa mới, đề thi kiểu mới, cách thức tuyển sinh hoàn toàn mới. Chúng ta cần chuẩn bị tinh thần cho nhiều sự thay đổi “sốc” nữa. Nếu các con học chỉ để “chạy theo đề thi” hay 1 phương thức tuyển sinh nào đó, thì rất có thể khi có sự thay đổi, các con sẽ chẳng còn gì trong tay để thích ứng.

Mỗi lần họp phụ huynh, mình luôn nhấn mạnh với các cha mẹ về 4 trụ cột của giáo dục hiện đại do UNESCO đề xướng. Đó là học để biết, học để làm, học để chung sống và học để tồn tại (learning to know, learning to do, learning to live together, learning to be). Nếu được học đúng cách, tiếng Anh sẽ là công cụ hữu hiệu để đạt được cả 4 mục tiêu đó.

Đúng cách ở đây tức là không đuổi theo bất kỳ kỳ thi nào, kể cả chuyên Anh. Không “all-in”, dốc toàn thời gian vào việc nói tiếng Anh với giọng thật hay như người bản xứ. Khi con còn nhỏ, con cần học 1 thứ tiếng Anh ứng dụng, dùng được vào việc đọc sách, dùng vào việc học tập nhiều môn học khác nhau và mở mang tri thức. Trong quá trình học, đừng bắt con “thuyết trình” nhắc lại 1 video hay 1 cuốn sách nào đó, bắt con “viết luận” mà các ý tưởng do 1 giáo viên/1 cuốn sách nào đó đưa ra sẵn nữa. Cần tập trung vào phát triển tư duy bậc cao, tức là phân tích, đánh giá, vận dụng, sáng tạo, v.v.

Cha mẹ cần xây dựng cho con nền tảng vững vàng để dù chính sách có thay đổi, con vẫn đủ năng lực, bản lĩnh và công cụ để đổi hướng. Tương lai chờ đón các con sẽ đầy thách thức, khó dự đoán và thay đổi nhanh chóng. Để vững vàng, các con cần chủ động. Mà để có những đứa trẻ chủ động, trước tiên cần người lớn có tư duy đón đầu.

NOTE:

Thi lại đề thi tốt nghiệp Tiếng Anh - 2025 theo link dưới đây để tự đánh giá trình độ của con bạn:

Phạm Nha Trang - Aug 26, 2025