CẦN LUYỆN PHÁT ÂM ĐẾN MỨC ĐỘ NÀO?
Mấy hôm trước, trong nhóm homeschool của mình có một cơn bão trong tách trà về chủ đề phát âm.
Đây chính xác là điều mình muốn viết từ lâu trước băn khoăn của nhiều gia đình.
Nếu phát âm không đúng, liệu có thể nghe hiểu người bản xứ?
Có cần bỏ nhiều thời gian để luyện phát âm và ngữ điệu?
Có cần cắn răng bỏ nhiều tiền để học đúng giáo viên bản xứ?
Có cần tắm tiếng Anh từ lúc mới thôi nôi để phát âm như người bản xứ?
Trước hết, mời các bạn xem công thức trong ảnh. Đây là công thức nổi tiếng về năng lực hiểu của nhà ngôn ngữ học và nghiên cứu dịch thuật người Pháp, Daniel Gile (trích từ slide bài giảng của mình cho sinh viên ở trường )
Có 3 yếu tố quyết định năng lực nghe hiểu của một người:
1. KIẾN THỨC NGÔN NGỮ:
1a) Ngữ âm (phát âm ngữ điệu): nếu bạn không nhận diện được âm thanh thì coi như xong. Người miền Bắc lần đầu vào Quảng Nam hay Tây Ninh rất dễ hoảng vì lý do này.
1b) Ngữ pháp: bạn cần giỏi ngữ pháp, hiển nhiên. Nhưng khác với đọc hay làm bài tập ngữ pháp, khi nghe, bạn không có nhiều thời gian suy nghĩ, bạn phải nhận diện được các cấu trúc câu chỉ trong tích tắc. Nếu bạn không nghe nhiều để tư duy bắt kịp tốc độ nói, bạn sẽ khó mà hiểu được.
1c) Ngữ nghĩa: bạn phải hiểu được sự đa dạng, nhiều tầng lớp nghĩa của các từ, hiểu được cách chơi chữ, hay thành ngữ, tục ngữ. Ví dụ, câu nói "với đề này, thí sinh sẽ có 9 điểm trong tay”, nghe qua tưởng đề thi dễ, nhưng lại là 1 lối nói đùa hiện đại, ý là đề khó, thí sinh chỉ có 1 điểm trên tờ bài làm thôi.
2. KIẾN THỨC NGOÀI NGÔN NGỮ:
2a) Kiến thức thông thường: về điều mà ai cũng nên biết ở 1 vùng ngôn ngữ nào đó. Vd để hiểu câu nói "chiếc hộp Pandora đã được mở ra”, bạn phải có kiến thức về thần thoại Hy Lạp.
2b) Kiến thức về tình huống:
Vd câu nói ”Hôm nay anh đến sớm thế!” có thể hàm ý khen ngợi (nếu anh ấy đến sớm hơn giờ hẹn), mà cũng có thể hàm ý mỉa mai (nếu anh ấy đến muộn).
2c) Kiến thức về lĩnh vực đang được nói tới (thường là các lĩnh vực chuyên môn)
Vd một giáo viên mầm non sẽ thấy mù tịt khi lọt vào 1 hội thảo chuyên ngành Vật lý lượng tử , cho dù diễn giả nói tiếng Việt.
3. NĂNG LỰC PHÂN TÍCH:
Là năng lực tóm tắt, lọc ý, hiểu được điều người nói muốn diễn đạt nằm sâu phía dưới câu từ.
Công thức này của Gile còn đúng với trường hợp bạn là người nói, chứ không chỉ là người nghe. Chúng ta thấy ngoài tiếng Anh, nếu bạn thiếu kiến thức, thiếu năng lực phân tích thì bạn chỉ có thể tham gia vào các cuộc hội thoại đơn giản. Để học tập, làm việc, và trở thành công dân toàn cầu, quan trọng nhất là bạn cần có tri thức và các kỹ năng.
Theo nhiều thống kê, thế giới có khoảng 1.5 tỷ người nói tiếng Anh, nhưng chỉ có chưa đến 400 triệu dân bản xứ. Nếu bạn không định cư tại Mỹ Anh Úc, cơ hội gặp và làm việc với người bản xứ cực thấp. Sau khi ra trường, bạn sẽ làm việc chủ yếu với người nói tiếng Anh như ngôn ngữ thứ 2; và lúc đó, việc bạn phát âm như người bản xứ không quan trọng, thậm chí đôi khi còn gây khó khăn cho người đối điện, vốn quen với các kiểu phát âm thiếu chuẩn. Việc bạn nói bằng giọng nào không quan trọng bằng bạn nói điều gì.
Trước khi bỏ tiền cho con đi học tiếng Anh, các bố mẹ cần nghĩ kỹ, con học tiếng Anh để làm gì?
Nếu bạn mong con được vào các trường Đại Học lớn trên thế giới, bạn cần biết rằng họ chỉ yêu cầu tiếng Anh ở mức tối thiểu, vd 6.5 IELTS. Các trường top sẽ không nhận con bạn chỉ vì con phát âm hay, hoặc kể cả con có điểm IELTS cao vượt yêu cầu. Trái lại, họ sẽ nhận, và sẽ cấp học bổng nếu con bạn có thành tích học thuật xuất sắc, hoặc chứng minh được con là người đặc biệt về 1 mặt nào đó ngoài tiếng Anh.
Nếu bạn mong con được làm việc tại các tập đoàn đa quốc gia, những tổ chức chính phủ hoặc quốc tế lớn, thì kinh nghiệm và năng lực chuyên môn ngoài tiếng Anh mới là điều được coi trọng nhất. Nếu con bạn là 1 tiến sỹ khoa học có công trình nghiên cứu gây tiếng vang, thì trong lúc phát biểu tại các hội thảo, kể cả con bạn phát âm không hay, khán giả vẫn lắng nghe từng lời. Các chính phủ các nước phát triển đều cấp visa định cư một cách rất hào phóng cho nhân lực trình độ cao, bằng cấp cao và giàu kinh nghiệm chuyên môn, kể cả khi nhân lực đó nói bằng giọng lơ lớ và ngữ pháp lộn xộn.
Một đứa trẻ chỉ có 24 tiếng mỗi ngày. Túi tiền của cha mẹ cũng có hạn. Vì thế, cần phân bổ hợp lý thời gian và tiền bạc vào nhiều mục tiêu quan trọng. Đó là phát triển thể chất, tiếp nhận tri thức, xây dựng kỹ năng, để hình thành năng lực và phẩm chất. Làm những điều đó bằng tiếng Anh là 1 cách tốt để tiết kiệm thời gian. Homeschool bằng chương trình Mỹ, xem phim tài liệu bằng tiếng Anh, đọc sách tiếng Anh là một cách tiết kiệm thời gian, và cả tiền bạc.
Phát âm cũng giống như chữ viết tay vậy. Phát âm hay và viết chữ đẹp sẽ gây ra những thiện cảm tốt đẹp ban đầu. Bạn cũng cần luyện viết và nói ở mức để người khác có thể đọc được chữ bạn viết, nghe hiểu được điều bạn nói. Đừng để chữ viết và phát âm cản trở giao tiếp của bạn, nhưng cần suy nghĩ xem dùng bao nhiêu thời gian, công sức và tiền bạc để luyện. Điều quyết định chất lượng là nội dung bạn viết và nội dung bạn nói. Mà điều quyết định nội dung, chính là tri thức bạn có trong đầu.
Phạm Nha Trang - Jul 12, 2024
