THẦY MUỐN TÂM SỰ VỀ VIỆC HỌC MATH & SCIENCE VỚI CÁC BẠN HỌC SINH PRIMARY VÀ SECONDARY:

Mở đầu

Đây là một câu toán lớp 2 (stage 3) nhưng chắc chắn có nhiều bạn stage 4,5 thậm chí là stage 6 không giải được đâu ạ.
Sau bao nhiêu ngày suy tư, thầy quyết định viết bài này.
Thật ra, lúc đầu thầy cũng không định viết, vì e ngại rằng nội dung này có thể mang nhiều cảm xúc tiêu cực.
Nhưng là một “người làm giáo dục”, thầy nghĩ: thay vì tránh né, mình nên tìm giải pháp để đối diện và xử lý vấn đề.
Đây cũng là một nỗi trăn trở lớn sau bao năm thầy làm việc, đồng hành cùng học sinh các trường quốc tế – đặc biệt là các bạn học sinh mới tham gia học tại Atomic, những bạn thường hay gặp khó khăn ở giai đoạn đầu.

Vậy rốt cuộc, các con đang cần được hỗ trợ điều gì?
👉 Thầy kính mời quý phụ huynh và các con học sinh nhỏ tuổi cùng đọc bài viết này – với tất cả sự chân thành và trách nhiệm của người thầy.

1. Vì sao làm nhiều bài kiểm tra mà con vẫn hay sai?

Học trực tuyến (LMS) – ít ghi chép tay

Nhiều bạn quen làm bài trên máy tính qua hệ thống LMS, dẫn đến hay “gõ đáp án” nhanh mà bỏ qua bước viết tay dựng bài. Khoa học đã chứng minh rằng ghi chép bằng tay kích hoạt các vùng não xử lý thị giác, cảm giác và vận động một cách phong phú hơn, trong khi gõ phím thì không.
Việc viết tay buộc trẻ phải xử lý thông tin, liên hệ kiến thức cũ và sắp xếp tư duy rõ ràng hơn. Ngược lại, gõ phím dễ khiến học sinh chỉ lướt qua thông tin “qua tai qua mắt” mà không hiểu sâu. Do đó, các con học qua máy tính nếu không rèn viết tay thường chỉ nhớ hời hợt, nên khi gặp câu hỏi hơi khác cũng dễ sai.

Được chấm điểm nhanh, thiếu phân tích sai

Việc kiểm tra nhiều lần là tốt, nhưng nếu thầy cô chỉ báo đáp án đúng – sai mà không giải thích rõ lỗi thì trẻ khó biết mình sai chỗ nào. Chẳng hạn, con có thể chỉ nhớ được “nhập kết quả” thay vì hiểu nguyên nhân sai: đọc nhầm đề, tính nhẩm phép nhân hay logic bài toán. Thiếu phản hồi sâu khiến lỗi cứ lặp lại. Việc cho điểm cần đi kèm với phân tích cụ thể: “Tại sao con lại làm sai? Con sót bước nào?”, giúp con sửa gốc lỗi thay vì ghi nhớ bề mặt.

Áp lực kiểm tra – căng thẳng tâm lý

Theo một tổng quan meta 2023, lo lắng khi kiểm tra ảnh hưởng tiêu cực đến kết quả Toán (hệ số tương quan khoảng -0,21).
Nói cách khác, trẻ càng căng thẳng thì điểm Toán càng dễ giảm. Trẻ tiểu học (nhất là lớp 2) chịu nhiều kiểm tra liên tục thường bị áp lực “bài này khó, lần sau bài khác khó hơn”, dẫn đến mất tập trung, hiểu nhầm đề bài dù bản thân học lực hoàn toàn có thể làm được. Thầy cô cần dạy con kỹ thuật giữ bình tĩnh, ví dụ cách hít thở sâu hoặc tưởng tượng đang ngồi thi vẽ tranh yêu thích trước khi làm bài.

2. Góc nhìn tâm lý học và hệ thống

Quá tải nhận thức (Cognitive overload)

Trạng thái quá tải xảy ra khi bộ nhớ ngắn hạn của trẻ bị nhồi nhét quá nhiều thông tin cùng lúc. Khi đó, các em sẽ có biểu hiện như “đơ người”, không biết bắt đầu từ đâu để giải. Trong trạng thái này, khả năng thực sự của trẻ không được bộc lộ – các em đã nắm kiến thức nhưng lại không làm bài được như kỳ vọng.
Điều này thường xảy ra khi học vội, bỏ qua bước đọc thật kỹ đề, bỏ quên soạn ý hoặc không tự kiểm tra khi làm bài. Kết quả là trẻ chỉ chú tâm đến làm sao xong bài nhanh nhất, thay vì tư duy có hệ thống.

Thiếu phản hồi kịp thời

Nếu trẻ chỉ nhìn thấy số điểm mà không biết vì sao mình sai, không phân tích lại bài đã làm, thì lỗi cũ sẽ tái diễn. Mỗi sai sót của trẻ cần được điều tra tận gốc: con đã hiểu đề sai chỗ nào? Sai tính hay sai tư duy? Việc so sánh đáp án, gạch lỗi rồi sửa lại ngay sẽ giúp trẻ tránh mắc lại những lỗi tương tự trong tương lai.

Thiếu thói quen ôn luyện bài bản

Muốn thành kỹ năng vững, cần ôn tập đều đặn và theo quy trình rõ ràng. Theo tác giả James Clear trong Atomic Habits, thói quen tốt giống như “lãi kép” của sự tiến bộ: chỉ cần tiến bộ 1% mỗi ngày, sau một thời gian dài thành quả sẽ vô cùng lớn.
Để làm được điều này, gia đình nên giúp con hình thành chu trình học nhỏ gọn: đọc kỹ đề – viết tay lập kế hoạch giải – làm bài – so sánh đáp án – chỉnh sửa sai lầm. Mỗi lần làm bài đều có chủ đề cụ thể, không quá nhiều mục tiêu cùng lúc. Ví dụ, hôm nay luyện phép nhân có dư, mai luyện đếm hình,… làm từng chút một cho quen.

3. Học vẹt dẫn đến hiểu hời hợt như thế nào?

Học vẹt (thuộc lòng theo mẫu)

Học sinh chỉ biết “giải theo khuôn mẫu” chứ không hiểu vấn đề. Ví dụ, con biết công thức cộng trừ nhưng gặp bài yêu cầu chia đều hay đếm nhóm, rất dễ bị lúng túng. Nhiều bạn có thể đoán được kết quả đúng do đã từng làm các bài tương tự nhưng không nắm chắc lý do, dẫn đến dễ quên, nhầm lẫn khi gặp đề biến thể.

Đúng chưa hẳn hiểu

Một số khi làm bài đúng (do may mắn hoặc sao chép đáp án), trẻ nghĩ mình hiểu bài nhưng thực ra chỉ thuộc đáp án mà không hiểu cách suy luận. Trẻ đó sẽ dễ bị lỡ miệng khi giải thích, và khi gặp bài mới, sai số có thể nhiều hơn. Bài toán đúng không đồng nghĩa với hiểu bài; muốn thật sự nắm vững, trẻ cần tự mình viết ra lời giải, chứ không chỉ chọn đáp án trên màn hình.

Thiếu phân tích lỗi

Nếu trẻ không biết lý do sai, các lỗi y hệt sẽ tiếp tục xuất hiện. Giáo viên và phụ huynh nên khuyến khích con gạch vạch lỗi cũ, ghi nhớ vào sổ tay “những bài học nhỏ” để không lặp lại. Việc đối chiếu đáp án, hiểu vì sao đúng sai sẽ sửa được “gốc rễ” của vấn đề chứ không chỉ che dấu vết.

4. Giải pháp: Học tập có hệ thống với Checkpoint Primary

Thầy rất khuyên các bạn học sách Checkpoint Primary (bộ 4 cuốn: 3 Khoa học, 1 Toán). Lợi ích của phương pháp này:

Học theo chuyên đề từng phần rõ ràng (topic-question). Con sẽ ôn kỹ từng dạng câu hỏi một, thay vì học lan man tất cả đề mục.
Có lời giải chi tiết (full answer) đi kèm. Các bạn có thể tự làm rồi so đáp án, theo dõi giải thích từng bước, từ đó hiểu sâu và rèn kỹ năng viết tay. Khi có hướng dẫn cụ thể, trẻ biết cách trình bày bố cục bài giải và kiểm tra chéo đáp án dễ dàng hơn.
Phân loại câu hỏi rõ ràng – phát hiện lỗi hệ thống. Con sẽ thấy ngay dạng nào mình hay sai (đơn vị, tính nhẩm, chuyển đổi, …) và tập trung luyện thêm.
Dễ thành thói quen ôn tập mỗi ngày. Bộ sách giúp bố mẹ/giáo viên khuyến khích con học từng chút một, áp dụng nguyên tắc “mỗi ngày một ít” để đạt hiệu quả bền vững.

Mặc dù sách này không thay thế giáo viên, nhưng nó có thể coi như một công cụ hướng dẫn chi tiết cho việc tự học. Nhiều chuyên gia giáo dục khuyên rằng việc làm chủ kiến thức theo chủ đề sẽ giúp trẻ đạt điểm cao hơn các bài thi (cả nội bộ lẫn chuẩn hóa) và đặc biệt hiệu quả với trẻ yếu cần ôn luyện thêm.

5. Kế hoạch tự học trong hè

Để con ôn luyện hiệu quả, thầy đề xuất một kế hoạch nhỏ, dễ thực hiện hàng ngày:

20–30 phút mỗi ngày:
1. Chọn một chuyên đề (ví dụ: phép cộng, phép chia, vật lý đơn giản, quang học, …).
2. Viết đề bài ra giấy và giải bằng tay. Việc tự viết ra giấy giúp con dựng cấu trúc lời giải tốt hơn.
3. Sau khi làm xong, so sánh với lời giải mẫu từ sách: gạch ra sai sót, sửa lại đáp số hoặc phương pháp.
4. Ghi lại 1–2 lỗi vào “sổ nhớ”: điều gì con đã hiểu hoặc vẫn còn lúng túng, để lần sau tránh.
5. Mỗi ngày chỉ 1 chủ đề nhỏ để dễ hoàn thành.
Áp dụng “4 quy luật của Atomic Habits” để giữ hứng thú học:
- Cue (tín hiệu): Học vào thời điểm cố định mỗi ngày, ở nơi yên tĩnh (ví dụ: buổi chiều sau khi ăn tối).
- Attractive (hấp dẫn): Kết hợp phần thưởng nhỏ cho con (dán sticker, khen ngợi, đồng hồ đếm sao).
- Easy (dễ thực hiện): Mỗi buổi chỉ học 1 chủ đề ngắn gọn (ví dụ: hôm nay chỉ luyện phép nhân 1 chữ số).
- Satisfying (thỏa mãn): Tạo trò chơi/phần thưởng sau một tuần hoàn thành (ví dụ: cho con chơi game giáo dục hoặc đi công viên).
Ôn luyện định kỳ:
- Tuần nào cũng làm một bài test tổng hợp (lấy từ sách Checkpoint hoặc đề cũ) để đánh giá tiến bộ.
- Tháng nào tổng hợp lại các chủ đề đã học, tự sửa lại các bài lỗi trong “sổ nhớ”.

6. Động viên con: “Con hoàn toàn có thể làm tốt!”

Cha mẹ hãy luôn nhắc con rằng “Viết tay và suy nghĩ kỹ giúp giảm sai số.” Mỗi lần con sửa một lỗi, là con đã tiến bộ một chút. Thầy cũng chia sẻ lời của tác giả James Clear: “Thói quen tốt chính là lãi kép của sự tiến bộ”. Tiến bộ 1% mỗi ngày sẽ tích lũy thành kết quả đáng kể về lâu dài.

Ví dụ minh họa:
Khi gặp câu Toán lớp 2 đơn giản như “Charles lớn hơn em gái 5 tuổi, em 2 tuổi. Charles bao nhiêu tuổi?”, trẻ chỉ cần tính 5 + 2 = 7. Nhưng nếu đề thêm chi tiết không liên quan (như kể thêm chuyện Charles có ba con chó hoặc có 10 viên bi), các em sẽ dễ lẫn lộn, bởi não bộ phải lọc thông tin không cần thiết. Đó là lý do thầy nhắc các con: “Hãy đọc thật kỹ, gạch chân những chi tiết chính, bỏ qua phần thừa thãi trước khi giải”.

Tổng kết bài về viết

Hệ thống học hiện nay với LMS, không viết tay, chỉ chấm điểm đúng–sai mà thiếu phân tích đã khiến nhiều con mắc lỗi liên tục.
Tập thói quen ôn tập nhỏ, đều đặn: viết tay khi làm bài, so đáp án và sửa lỗi.
Ôn định kỳ: làm bài test tổng hợp hàng tuần, đánh giá tiến bộ hàng tháng.

Nếu con kiên trì luyện tập theo hệ thống trên, và các bậc phụ huynh đồng hành, thầy tin rằng con sẽ dần vững vàng hơn rất nhiều. Mỗi bước tiến nhỏ hôm nay sẽ giúp con “mạnh lên gấp bội” vào cuối hè.

Lưu Quang Nghĩa
#checkpointprimary #checkpointsecondary #cambridge

Aug 01, 2025